18岁女生独自产女后用剪刀刺死女儿 孩子生父16岁

Са?ифаи аввали Ню Йорк Таймз

百度 图为祁浜村桃林。

Р?знома (форс?: ????????), газета, — нашрияе аст, ки ба таври мураттаб ва муназзам та?ия, чоп ва пахш мешавад ва бе ?еч ?айду шарте дар дастраси мардум ?арор мегирад. Р?знома на баёния аст ва на иттилоъия ва барои равшан сохтани афкори мардум, балки ба нашри ахбору иттилоот дар замина?ои гуногун ва инти?оду сало?андеш? дар умур? умум? мепардозад.

Р?знома ?ар р?з, ?афтае як ё якчанд шумора, ё мо?е ду бор чоп шуда, аз во?еаву р?йдод?ои ?аёти ?амар?за ахбори фавр? ва матолиби та?лил? пешкаш менамояд. Р?знома аз дигар нашрия?ои чоп? бо ?а?му андозаву ороиши худ фар? мекунад. Ма?омоти давлат?, итти?одия?ои ?амъият?, а?зоби сиёс?, кооператив?о, ширкату сохтор?ои ти?орат? ва ё ша?рвандони ало?ида метавонанд муассиси р?знома шаванд. Аммо ?амъоварии маводди нашр?, та?ия ва ба чоп тайёр кардани матолиби фарогири р?знома ба д?ши шахсони э?одкор вогузор аст, ки дар идора (редаксия)-и нашрия дар вазифа?ои мухбир, му?аррир, гузоришгар, шоре?, суратгир, рассом, ороишгар (дизайнер), муса??е? та?ти ро?барии сарму?аррир (му?аррир) фаъолият мекунанд. Бо та?озои и?тисоди бозаргон? ва гароиши матбуоти давр? ба майлони ти?орат?, дар р?знома ?оло вазифаи намоянда (агент)-и реклама ва мудири ти?орат? ба як пешаи нави замонав? табдил ёфтааст. Зеро ?оло муштариёни охирин навгони?ои р?з дар баробари ахбори сиёсию и?тисодию и?тимо?, ба дастрасии маълумот доир ба барнома?ои телевизион, вазъи ?аво, бозори асъору ко?аз?ои ?иматнок, хариду фур?ши молу ма?сулот, хидматрасони?о низ ниёзи бештар дошта, тава??у?и ?амешаг? зо?ир менамоянд.

Пайдоиши р?знома

Пайдоиши р?знома ?амчун намуди ?адимии ВАО таърихи т?лон? дорад. Пеш аз шаклгирии р?знома ба маънои имр?зааш миллат?ои мутамаддин васила?ое барои дарёфти хабару иттилоот доштаанд ва бештари ?укумат?о пайваста ба ого? кардани мардум аз р?йдод?ову назароти расмии ?укумат исрор мекарданд. Мас., вара?аи дастнависи рум? – ?Acta? (?Во?еа?ои р?з?) инъикосгари зиндаг? дар Руми Бостон (сол?ои 59 то м., замони Юлий Сезар) буд, ки онро дар ма?ал?ои пур?амъият меовехтанд ва дар он ахбори к?то?е дар бораи во?еаву р?йдод?ои сиёс?, мурофиа?ои суд?, куштору мо?аро?о, ?анг?о, интихобот, ойин?ои дин?, бози?о ва с?хтор?о дар? мешуд. Нашрияи ?Во?еа?ои Сенат? низ дар он давра ахбор, мусавваба?о ва р?йдод?ои Сенати Румро гузориш мекард. Ин нашрия ?арчанд пешрави р?знома?ои му?им ба шумор меояд, нашрияи давлат? буд. Дар садаи III бо ибтикори Ардашери Бобакон корномае бо номи ?Р?зномак? фаъолият?ои ан?омшудаи дарбор, давлат, мубади мубадонро дар? мекард ва барои ма?омоту афроди хоссе ирсол мешуд. Ин кор то миёна?ои ?укумати Хусрави Парвиз идома дошт. Дар Чин (соли 713, наздик ба як ?арн пас аз баста шудани ?Р?зномак?) вара?а?ои дастнависи иттилоот? ба ?амон шакл ва бо номи ?Пайки пойтахт? (?Зин бао?) ву?уд доштанд, ки ахбори дарборро пайваста барои та?силкардагони давлати Пекин мунташир мекард. Соли 1445, пас аз он ки Ио?анн Гутенберги олмон? мошини чопро ихтироъ кард, дар кишвар?ои аврупо? ахбор (иттилоот) бо ёрии дастго?и чоп? интишор меёфт. Яке аз нахустин намуна?ои ахбори чоп? гузориш аз мусоби?оти варзишии соли 1470 дар Итолиёст. Номаи Христофор Колумб дар бораи кашфиёти ?у?рофиёии ? тавассути дастго?и чоп? интишор ёфта, дар арафаи бозгашти Колумб (апрели 1493) дар ша?ри Барселона па?н гардидааст. Соли 1541 дар Мексика аввалин вара?аи ахбори чопи Амрико дар бораи заминларзаи Гватемала нашр шуд. Вале, бо ву?уди таърих? будани ?Acta?-и рум?, ?Р?зномак?-и эрон?, ?Зин бао?-и чин?, он?оро наметавон р?знома номид, зеро он?о дар баробари инъикоси ма?дуди р?йдод?ои муайяни давр то замони мо нарасидаанд. Вара?а?ои чопии хабарии итолиёиву амрикоиро низ ба унвони р?знома пазируфтан раво нест, чунки он?о тан?о як бор ва ма?з ба хотири инъикоси як во?еа мунташир шудаанд. Тан?о аз садаи XVI р?знома?о бо маънои имр?заи нашрия?ои давр? шакл гирифтанд. ?Газета? тангаи хурди итолиё? – gazzetta (гасетта) буд (аз номи паранда – ?акка?, ки расми он бар р?йи сикка тасвир шуда буд), ки маъмулан бо он дар ша?ри Венетсия як вара?аи дастнависи ахбори р?з (аз зиндагии дарбор, навгони?ои бозаргон?, р?йдод?о аз дигар ша?р?о) харида мешуд. Бо ин ?иёс вара?а?ои дастнависи румию эронию чин? ва вара?а?ои чопии ахбори итолиёиву амрикоиро ба ?айси пешзаминагони р?знома дониста, вара?а?ои дастнависи ахборро, ки бо ном?ои ?газетта? ва ё ?авизи? (avizi) дар садаи XVI дар Венетсия пайдо шуданд, саромади р?знома ва умуман матбуоти давр? метавон пазируфт. Венетсия дар он айём аз ?умлаи ша?р?ои аврупоии маркази ти?орати ?а?он? ба шумор мерафт ва табиист, ки ниёз ба ахбору ого?? аз нарху гардиши молу коло ва хидматрасон?, вазъи минта?аву ?а?он пайдоиши воситаи иттилоотро та?озо мекард. Дарво?еъ, вара?а?ои дастнависи ахбор ?Авизи? (avizi) аз майдон?ои ?анг, ?аёти сиёсии Итолиё ва ?а?он ахбори навро бештар интишор медоданд. Аз соли 1566 ?Авизи? ?афтавор ба табъ расида, аз ?удуди Венетсия берун мерафт ва ?атто баъзе шумора?ои он то Лондон мерасиданд. ?амин тавр, вара?а?ои дастнависи ахбор бо номи ?газетта? (gazettа – гасетта) маш?ур шуданд ва нашрия?ои даврии минбаъд пайдошуда ин номро ба худ гирифтанд.

Нахустин р?знома?о бо маънои имр?заи нашрия?ои давр? дар кишвар?ои аврупо? ба ву?уд омадаанд. Р?знома?ои олмонии ?Аллер фурнеммен? (?Aller Furnemmen?)-ро Ио?анн Каролус дар Страсбург ва ?Авизо релейшен одер цайтунг? (?Avizo-Relation оder Zeitung?)-ро Лукас Шулте дар Волфенбютеллу соли 1609 ба чоп расонданд. Нахустин р?зномаи англис? бо номи т?лонии ?Соат?ои бур?? ва ё ахбори ?афтаина аз Итолиё, Олмон, Ма?ористон, Ла?истон, Богемия, Фаронса ва ?олланд? (?Corante, or weekely newes from Italy, Germany, Hungary, Poland, Bohemia, France, and the Low Countrey?) бо имзои мустаори N. B. 24 сентябри 1621 ба табъ расидааст. Дар Фаронса нахустин нашрия ?Газетт де Франс? (?Gazette de France?) ном дошт, ки онро Теофраст Ренодо соли 1631 дар Порис ба нашр расонд. ?Газетт де Франс? аз нашрия?ои ?идд? ва хондании Фаронса буда, то о?ози Ин?илоби соли 1789 дар ин кишвар ба табъ расид. Дар Русия р?знома бори нахуст бо номи ?Ведомости? соли 1702 бо фармон ва иштироки бевоситаи худи Пётри 1 таъсис ёфт.

Ба кишвар?ои форсизабон ва мусулмони Шар? р?знома аз Аврупо бо истило?и аслиаш ?газета?, ?газет? ворид гардид ва минбаъд ноширон ?ангоми таъсис додани нашрия?ои худ? к?шиш карданд онро бо истило?у маф?ум?ои тар?умашуда ва ё ?аммаъно номгузор? кунанд. Мас., нахустин р?зномаи форс? дар ?индустон бо номи ?Ахбор? (соли 1798) ба табъ расидааст. Пас аз он чандин р?зномаи форс? дар ?индустон табъу нашр шуданд. Р?знома?ои ??индустон? (1810), ?Миръоту-л-ахбор? (1822), ??оми ?а?оннамо? (бо забон?ои форс? ва урду; 1822), ?Сиро?у-л-ахбор? (1841), ??аблу-л-матин? (1893) ба шакли нашрия?ои ?афтавор чоп мешуданд, ки аслан ба анъана?ои р?зноманигории ?арб? (англис?) такя мекарданд. Муаллифони китоби ?Таърихи журналистикаи то?ик? И. Усмонов ва Д. Давронов сабаб?ои на дар Эрону Аф?онистону Осиёи Миёна, балки дар ?индустон ба ву?уд омадани нахустин р?зномаи форсиро чунин шар? додаанд: ?Ин ?олат шояд се сабаб дошта бошад: Аввалан, аз ну?таи назари он ки забону фар?анги форс? дар арзи чандин ?арн (аз аср?ои 11–12) сар карда дар ?индустон нуфузи калон дошт ва ?атто забони форс? забони ?окимият ва таба?аи ашроф буд. Сониян, забони форс? забони илму фар?анг буд ва дар кишвар?ои зиёде – Эрон, Осиёи Марказ?, ?аф?оз, Чин, Аф?онистон ва ?инд рои? ва ?атто дар байни мардуми туркзабону урду ва пушту забони шеъру адаб ва тар?иби маз?аб низ ба шумор мерафт. Ва ни?оят, иш?олгарони инглис, ки дар кишвар?ои форсизабон тасаллут надоштанд, ё камтар доштанд, пас аз он имконоте, ки дар ?индустон пайдо карданд, ба манфиати табли?отии худ истифода мебурданд?.

Нахустин р?знома дар Туркияи усмон? бо номи ?Та?вими ва?оеъ? (1830) чоп шуд. Минта?аи дигаре, ки намуна?ои р?зномаи форс? пайдо шуданд, Гур?истони ?аф?оз буд. Дар соли 1830 баъзе са?ифа?ои р?зномаи ?Тифлисские ведомости? (мудираш Сонковский П. С.) ба забони форс? ба табъ мерасид.

Нахустин р?знома дар Эрон

Пайдоиши нахустин р?знома дар Эрон ба мар?алаи маорифпарварии салтанати ?о?ориён рост меояд. Соли 1837 р?зномаи ?Ко?ази ахбор? аз ?ониби Мирзо Соле?беки Шероз?, ки та?силкардаи Лондон ва аз маорифпарварони Эрон буд, ба нашр расид. Дар он давра нашрия?ои ?Р?зномаи милл?? (1866), ?Эрон? (1871), ?Иттилоъ? (1878) аз ?умлаи р?знома?ои бонуфуз ва таъсиргузори форс? буданд. Омил?ои таконди?андаи пешрафти матбуот дар Эрон ва низ Туркияи усмонию Мисру ?инд дар садаи XIX аз таъсири ?арб дониста мешаванд ва ин р?знома?о асосан хусусияти та?лид? доштанд. Дар Аф?онистон нахустин р?зномаро бо номи ?Кобул? соли 1869 адиб ва мутафаккири номдор Сайид ?амолуддини Аф?он? таъсис дод. Р?знома?ои ?Шамсу-н-на?ор?-и Абдул?одирхон (1873), ?Сиро?у-л-ахбори Аф?онистон?-и Абдуррауфхон (1906) чун намуна?ои аввалин нашрия?ои чопии Аф?онистон эътироф шудаанд.

Р?знома дар Осиёи Миёна ба туфайли рус?о, пас аз иш?оли ин сарзамин аз ?ониби Русияи подшо?? ва таъсис ёфтани давлатдории рус? бо номи Туркистон ба ву?уд омад. Омили аслии р?йи кор омадани р?знома дар ин сарзамин ?амоно ба хотири татби?и сиёсати давлатдории рус?, зери таъсир ?арор додани афкори мардуми бум? буд. Бо ин ма?сад Генерал-губернатории рус бо номи ?Туркестанские ведомости? р?знома таъсис дод, ки аз 28 апрели (10 майи) 1870 то 15 декабри 1917 ба табъ расидааст. Ховаршиносони маъруфи рус Бартолд В. В., Федченко А. П., Берг Л. С., Мушкетов И. В., Ошанин В. Ф. бо ?Туркестанские ведомости? ?амкор? мекарданд. Аз хабарнигорони ма?алл? Сатторхон Абдул?аффоров (аз Ху?анд) бо ?Туркестанские ведомости? ?амкор? дошт. ?Туркестанские ведомости? зери унвон?ои ?Ахбори дохил??, ?Во?еа ва хабар?о?, ?А?воли ма?ал?, ?Дар кишвар? ба ом?зиши вазъи и?тисод?, ?аламрави ?у?роф?, анъана ва расму ойини милл?, адабиёту фар?анги а?олии минта?а тава??у?и бештар доштааст. Дар Туркистон инчунин р?знома?ои ?Закаспийское обозрение? (1895–1913), ?Окраина? (1890–98), ?Туркестанская туземная газета? (1870–1917) ба забони рус? ва ?Туркистон вилоятининг газети? (1872–1917) ба забон?ои ?збек? ва ?ир?из? чоп шудаанд.

Бо таъсири Ин?илоби якуми Русия (1905) дар Туркистон матбуоти сиёс? пайдо шуд. Р?зномаи ?Рабочий? (нашрияи пин?онкори сотсиал-демократ?ои Туркистон)-ро саро?ози ин гуна матбуот шумурдан мумкин аст, ки аз 20 сентябри 1905 то феврали 1906 ба табъ расидааст. Пас аз су?ути ?Рабочий? дар маноти?и гуногун р?знома?ои ?Рабочий листок Молот? (феврал – октябри 1906), ?Солдатский листок ?Правда? (1906), ?Земля и воля? (апрел – декабри 1906) чоп шудаанд. Зимнан, баъзе аз р?знома?ое, ки то Ин?илоби якуми Русия нашр мешуданд, аз ?умла ?Русский Туркестан? (сентябри 1898 – феврали 1907), ?Асхабад? (январи 1899 – майи 1918), ?Самар?анд? (апрели 1904 – 1913), бо таъсири ?оя?ои сотсиал-демократ?ои рус минбаъд ба худ майлони сиёс? гирифтанд. Аз соли 1906 дар музофоти Туркистон намояндагони буржуазияи миллии навпайдо ба таъсиси р?знома?ои хусусие даст заданд, ки ??амаи он?о равияи ?адид? ва пантуркистона дошта, бо забони турк? мебаромаданд? (?Таърихи журналистикаи то?ик?). Му?а?и?он омили асосии бо забони турк? пайдо шудани нашрия?ои ?адидии Осиёи Миёнаро аз таъсири ами?и р?зномаи ?Тар?умон? ба афкори равшанфикрони минта?а мешуморанд. ?Тар?умон?-ро (10 апрели 1883–1914) Исмоили ?аспарон? (Исмаил Гаспаринский) – яке аз асосгузорони пантуркизм дар Русия таъсис дода буд, ки бо забони тотории наздик ба туркии усмон? чоп мешуд ва дар баробари ахбори рус?, фаронсав?, олмон? порча?ои манзум ва мансури форсиро низ ба табъ мерасонд. Р?знома?ои ?Хуршед? (6 сентябри 1906 – 16 ноябри 1906, муассис Мунаввар ?ор? ибни Абдуррашидхон), ?Ту??ор? (27 августи 1907–1908, муассис Саидкарим Саидазимбой), ?Шу?рат? (декабри 1907 – марти 1908, муассис А?мад?он Бектемиров), ?Азия? (апрели 1908, муассис А?мад?он Бектемиров), бо ву?уди он ки ма?акки фаъолияти хешро и?тимоию илм? эълон карданд, мубалли? ва ?омии манфиат?ои буржуазияи навхези ма?алл? буданд.

Р?знома?о дар То?икистон

Нахустин р?зномаи то?ик?

Нахустин р?зномаи то?ик? 11 марти 1912 дар Бухоро бо номи ?Бухорои шариф? (дар матбааи ша?ри Когон) аз чоп баромад. Пайдоиши нашрия?ои ?адид? ба забон?ои мардуми Осиёи Миёна, аз ?умла р?зномаи ?Бухорои шариф?-ро аксари му?а??и?они замони Ш?рав? ба таъсири Ин?илоби якуми Русия (1905) марбут донистаанд, ки ин унвон чандон ба ?а?и?ат рост намеояд. Зеро дар паж??иш ва нати?агири?ои му?а??и?они даврони Ш?рав? аз ?анба?ои во?еиву таърих? омил?ои идеолог? бештар бартар? пайдо кардаанд. Албатта, таъсири раванд?ои сиёсию и?тимо? ва фар?ангии Русияро ба ?араёни маорифпарварии Осиёи Миёна наметавон нодида гирифт. Ва ин ?ам дар ?оле будааст, ки таъсиргузории публитсистикаи форсии хори?ию турк? ба раванди ташаккули матбуоти ?адидии то?ик? аксаран тавассути сарзамини рус ва идораву намояндаги?ои Русияи подшо?? сурат мегирифт. Аммо паж??иш?ои охир (Набав? А. ?Бухорои шариф? саро?ози матбуоти миллии то?ик?) а?идаеро, ки Ин?илоби якуми Русия омили асосии пайдоиши матбуоти ?адидия дар Осиёи Марказ? аст, рад мекунанд. Зеро то нашри р?зномаи ?Бухорои шариф? бархе аз равшанфикрону маорифпарварони Бухоро ба?ри ба майдон овардани нашрия?о к?шиш?о карда буданд, вале бо сабаб?ои гуногун ин амал муяссар намешуд. Баъдан ду шахсияти маъруфи он давра – то?ири бухоро? Мирзо Му?иддин Мансурзода (Мансуров) ва адиби бухоро? Мирзосиро? (маъруф бо номи доктор Собир) барои таъсиси р?зномае бо забони а?ли Бухоро агарчи имконоти мол? доштанд, вале барои таъсису нашри чунин р?знома и?озати амири Бухоро ва ?ам Элчихона (сафоратхона)-и Русияи подшо?? дар Бухоро лозим буд. Ни?оят он?о бо ёрии мудири матбаа Левини я?уд? ба таъсиси р?зномаи ?Бухорои шариф? муваффа? шуданд. ?амин тари?, мар?ала?ои такмилу пешрафти матбуоти то?икро метавон ба се давра та?сим кард: 1. Давраи ба майдон омадани нахустин р?знома?ои то?ик? ва шаклгирии матбуоти то?ик дар Осиёи Марказ? (1913–19). 2. Матбуоти то?ик дар даврони ?укумати ш?рав?, ё худ матбуоти ?ШС То?икистон (1919–90). 3. Давраи навини матбуоти то?ик, аз ?перестройка?-и горбачёвию со?ибисти?лолии То?икистон то имр?з.

Ба туфайли интишори р?зномаи ?Бухорои шариф? дар Осиёи Миёна р?знома?ои то?ик? ва фарогири са?ифа?ои то?ик? ба са?на омаданд. Р?зномаи ?Садои Туркистон? ба ?айси нашрияи адаб?, и?тисод?, фаннию адаб? аз апрели 1914 зери та?рири Убайдуллохо?а Асадуллохо?аев бо фосилаи ?афтае ду бор ба чоп шур?ъ карда, то 66 шумора ба табъ расид. Р?зномаи ?Садои Фар?она? (3 апрели 1914–1916; ношир ва му?аррираш Обид?он Ма?мудов) ба забон?ои туркию форс? ?афтае се бор дар ш.-?ои ???анду Мар?елон; р?зномаи ?Р?зномаи моварои ба?ри Хазар? (14 декабри 1914 – феврали 1917) дар Аш?обод ба забон?ои форсию туркман? чоп шудааст. ?Шуълаи ин?илоб? (10 апрели 1919 – 8 декабри 1921) аввалин р?знома (?афтанома)-и ш?равии то?ик? буд, ки дар ?а?ми 8 са?ифа ?амаг? 91 шумора ба табъ расид. ??утулиш? (28 июни 1920 – 13 августи 1920, ба забон?ои то?икию ?збек?), ?Уч?ун? (15 апрели 1920, ?амаг? 8 шумора, ба забон?ои то?икию ?збек?), ?Бухоро ахбори? (ношири афкори ?укумати мува??атии ин?илобии Бухоро, ба забон?ои ?збекию то?ик?), ?Р?шно?? (декабри 1921 – июни 1922, ба то?икии ла?ни я?уд? ва хатти араб?) аз р?знома?ои ш?рав? буданд, ки асосан дар ?удуди ша?р?ои Тошканд ва Бухорову Самар?анд табъу нашр мешуданд. Соли 1924 дар кишвари Туркистон 46 р?знома аз чоп баромад. Яке аз он?о р?зномаи ?Овози то?ик? буд, ки бо номи ?Овози то?ики камба?ал? то шумораи 9-ум чоп шуд. ?Овози то?ик? аввал органи кумитаи ?изб? ва коми?роияи вилояти Самар?анд буд, баъд ба органи Бюрои ?изб? ва Кумитаи ин?илобии ?МШС То?икистон табдил дода шуд.

Минбаъд дар ?удуди таъйиншудаи То?икистон (Бухорои Шар??) раванди тавсиаи нашрия?о бо амалиёти Артиши Сурх дар мубориза алай?и ?аракати зидди иш?олгарии босмачиён рабт мегирад. Чун ?аракати босмачигар? охир?ои соли 1922 аз водии Фар?она ба Бухорои Шар?? к?чид, нашру пахши ?арида?ои Округи ?арбии Туркистон дар Душанбе ва атрофи он душвор шуд ва идораи сиёсии ?аб?аи ?оким дар пайи нашри р?знома дар ин минта?а гардид. Дар о?ози кор ?Бюллетен?ои ахбор??-и чоп? дар ?а?ми 30–34 са?ифа барои кормандони сиёсии ?аб?а фиристода мешуданд. Р?знома?ои ?Красный Каратегин? (декабри 1923, ба таври мошиннавис, мо?е як бор), ?По басмачу!? (13 декабри 1923 – ба?ори 1926, ношири афкори идораи сиёсии корпуси 13-уми тирандози болшевик?о), ?Овози Шар?? (то?ик?, 12 августи 1924 – марти 1925) аз ?умлаи р?знома?ое буданд, ки дар баробари тарбияи сиёсию ?арбии аскарон, инчунин тар?иби ?окимияти сотсиалистии ш?равиро ?адафи асос? ?арор дода буданд. 15 апрели 1925 дар ша?ри Душанбе шумораи аввалини р?знома ?Иди то?ик? (аз шумораи 2 – ?Бедории то?ик?), зери та?рири Аббос Алиев дар ?а?ми 16 са?ифаи шакли А–4, бо теъдоди 1000 нусха аз чоп баромад. Номи ?Бедории то?ик? аз 8 октябри 1928 ба ?То?икистони сурх? (аз 1 январи 1955 ба ?То?икистони совет??, соли 1990 ба ?То?икистони ш?рав??, пас аз со?ибисти?лолии То?икистон ба ??ум?урият?) табдил шуд. Дар ин сол?о ташви? ба саф?ои Артиши Сурх, мубориза ба му?обили босмачиён, ба мардум фа?монидани мо?ият ва муста?кам намудани сохтор?ои Ш?рав?, ташкил намудани мактаб?ои нав, ма?ви бесавод?, даъват ба ?ор? намудани тарзи ?аёти нав мавз?ъ?ои асосии р?зномаи ?То?икистони сурх?-ро ташкил медоданд. Аз ?умла навишта?ои ро?барони он замони ?ум?ур? ба мисли Нусратулло? Махсум, Чинор Имомов, Шириншо Шотемур дар ин нашрия фарогири ?амин масъала?о буданд.

Дар дигар мар?алаи ?ассос – сол?ои ?БВ ?То?икистони сурх? низ ба мисли дигар р?знома?о ба мушкилоти кадр?, моддию техник? муво?е? шуд, вале ?айати э?од? бо ро?барии Наби?он Почо?онов ва сипас Самад ?ан?, тавонистанд фаъолияти р?зномаро мутоби? ба талаботи давраи ?анг ба ро? монанд. Дар ин сол?о очерку памфлет?ои устод С. Айн?, ашъору осори публитсистии ватанпарастонаи А. Ло?ут?, М. Турсунзода, М. Миршакар, С. Улу?зода, Ш. ?усейнзода ва Б. ?афуров, ки вазифаи котиби КМ ?К То?икистонро ба у?да дошт, он?оеро, ки дар ?аб?а буданд ва мардуми а?ибго?и ?аб?аро ба?ри ?алаба бар фашизм р??баланд месохтанд.

Р?знома дар во?еъ р?йдод?оро ?аммонанди китоб ё радиову телевизион нашр намекунад, зеро на ?амчун китоб фурсату фазои коф? барои та?лилу арзёбии ахбор дорад ва на монанди радиову телевизион бо шитобзадаг? ?амро? аст, балки дар фосилаи ин ду омил ?арор мегирад. Ба илова р?знома дар са?ифа?ои хеш метавонад сад?о хабари гуногунро дар? намояд ва чанд баробари радиову телевизион матлаб мунташир кунад. Дар р?знома метавон бо тава??у? ба гур???ои мухталифи хонандагон ва ало?аманди?ои гуногуни онон матн?о, са?ифа?о ва ?атто чоп?ои ?удогона э?од кард ва анвои хабар?ои умум?, сиёс?, и?тисод?, варзиш?, фар?анг? ва амсоли онро ба чоп расонд.

Бино ба маълумоти Вазорати фар?анг (2015) дар То?икистон 355 р?знома ?а??и чоп дошта, беш аз 190-тоашон дар Душанбе ба табъ мерасанд. Аммо бештар аз нисфи ин теъдод номунтазам табъу нашр мешаванд. Дар ин миён 102 р?знома аз бу?аи давлат? мабла?гузор? мешаванд ва 253 р?знома тавассути манбаъ?ои ?айрибу?ав? (созмон?ои ?амъият?, ти?орат?, а?зоби сиёс? ва ша?рвандони То?икистон) фаъолият мекунанд. Аз ин зовия р?знома?ои То?икистонро мувофи?и аломати манбаъ?ои мабла?гузор? метавон ба 2 гур??и калон ?удо кард: р?знома?ои ?укумат? ва р?знома?ои ?айри?укумат?. Ба гур??и аввал р?знома?оеро, ки аз бу?ети давлат? мабла?гузор? мешаванд (мас., ??ум?урият?, ?Садои мардум?, ??авонони То?икистон? ва ?айра) ва ба гур??и дуюм р?знома?оеро, ки аз манбаъ?ои ?айрибу?ет? мала?гузор? мешаванд (мас., ?Фараж?, ?Озодагон?, ?Миллат? ва ?айра), метавон дохил кард. Ин ду гур?? аз р?йи мансубият ба муассисашон ба 5 зергур?? ?удо мешаванд: 1. Р?знома?ои расм? ва со?авии ?укумат? (мас., ??ум?урият?, ?Ом?згор?); 2. Р?знома?ои а?зоби сиёс? (мас., ?Минбари хал??, ?На?от?); 3. Р?знома?ои ?амъият? (мас., ?Ниго??, ?Фараж?); 4. Р?знома?ои са?ом? (мас., ?Чархи гардун?, ?Азия-плюс?); 5. Р?знома?ои хусус? (мас., ?Имр?з News?, ?Озодагон?). Му?а??и?он 6 вижагиеро барои ин таснифот нишон доданд: минта?аи интишори р?знома; муассиси р?знома; аудиторияи ?амагон? (доираи бархурдор? аз иттилооти р?знома); фаъолияти ?онун? доштани р?знома; аломат?ои табъу нашрии р?знома; р?знома?ои хушсифат ва оммав?.

Минта?аи интишори р?знома – ма?дудае, ки ин нашрия пахш мешавад. Мас., р?знома?ое ?амчун ?Паёми Душанбе?, ?Вечерний Душанбе? дар пойтахти ?ум?ур? ба табъ мерасанд, ки ма?дудаи тавзеи он?о тан?о ша?ри Душанбе ва наво?ии атрофи он аст. Баръакс, р?знома?ое ба мисли ?Варор?д? (Ху?анд), ?Пайк? (К?лоб) фаротар аз ма?алли нашри хеш муштар? доранд. Дар ин миён р?знома?ое ?ам ?астанд, ки ба туфайли мабла??ои бурсии созмон?ои байналмилал? фаъолият мекунанд ва бо ву?уди тиражи начандон калон (3–4 ?азор нусха) ба минта?а?ои бештар па?н мешаванд (нашрияи ?Импульс?-и ша?ри Хору?). Сол?ои охир чандин р?знома?ои чопи Душанбе (?СССР?, ?Озодагон? бо теъдоди 3,5–4 ?азор нусха) бинобар маводди нашриашон, матолиберо хори? аз кишвар бо истинод аз хабарнигори хеш ба нашр мерасонанд (аз Маскав, Санкт-Петербург, Кобул, Те?рон, Маш?ад, Монреал ва ?айра). ?Озодагон? (бино бар маълумоти ин нашрия) дар сартосари То?икистон ва ш.-?ои Самар?анд, Кобул, Те?рон, Маш?ад, Алмаато, Бишкек, Маскав, Санкт-Петербург, Екатеринбург па?н мегардад. Нашрия?оро бо ин вижагии масири интишор метавон ба гур??и фаромилл? (транснациональное) ва милл? ё марказ? та?сим кард. Барои р?знома?ои фаромилл? та?ияи иттилооти дархур ба?ри муштариёни берун аз кишвар шарти му?им аст. Хусусияти р?знома?ои милл? ё марказ? дастрас шудани он?о ба тамоми минта?а?о ё а?аллан ба аксари ма?ал?ои ?аламрави кишвар мебошад. Дар даврони ш?рав? р?знома?ои ?Правда?, ?Известия?, ?Комсомольская правда? ба таври расмию ?айрирасм? ин гуна вижаг? доштанд. Дастуроте, ки хусусан дар сарма?ола?ои ин нашрия?о чоп мешуд, барои созмон?ои ?изб? ва сохтор?ои идории тамоми ?аламрави ш?рав? чун барномаи амал пазируфта мешуданд. Бо фарорасии фазои исти?лолу субот, пайдоиши замина?ои рушди демократ?, таъсисёбии ни?од?ои ?омеаи ша?рванд? дар То?икистон журналистика низ ба ?айси ни?оди и?тимо? ба мар?алаи нави рушд ?адам ни?од. ?оло дар То?икистон баробари р?знома?ои ?укумат?, да??о р?зномаи ?айри?укумат? низ р?йи кор омада, тиб?и талаботи бозори иттилоот? фаъолият доранд. Дар радифи р?знома?ои марказ? дар вилоят?о, ша?р?о ва но?ия?о низ р?знома?о ба нашр мерасанд. ?амчунин корхона?ои ало?ида, вазорату кумита?ои давлат?, ?амъият?ои ша?рванд?, мактаб?ои ол?, институт?ои та??и?оти илм? ва ша?рвандони ало?ида р?знома?ои худро доранд. Аз ?умла р?знома?ои вилоят? дар низоми матбуоти даврии То?икистон дорои мав?еи муайян мебошанд. Ин р?знома?о аз замони ш?рав? мерос монда, органи аслии ?укумати вилоят буда, аз бу?ети он мабла?гузор? мешаванд (дар замони ш?рав? ба зиммаи кумитаи ?избии вилоят буд). Р?знома?ои вилоятии ?Бадахшон? (ВМКБ), ??а?и?ати Су?д? (вилояти Су?д), ?Хатлон? (вилояти Хатлон) ва ?Навиди К?лоб? (минта?аи К?лоби вилояти Хатлон) чун ворисони ?Бадахшони совет??, ??а?и?ати Ленинобод?, ??а?и?ати ??р?онтеппа? ва ??а?и?ати К?лоб?, ки дар замони исти?лол бо табдили ном ба ихтиёри ?укумати вилоят?о гузаштанд, дар равиши сиёсии фаъолият?ои хеш дигаргуние ворид накарданд. Р?знома?ои ма?алл? (но?иявию ша?р?) бо хусусият?ои осон дастрас будан, ба арзу ниёзи хонанда ?амроз шудан, воситаи самимии робитаи маънавии сокинони ма?алли муайян будани хеш дар низоми матбуоти даврии охири садаи XX мав?еи хос доштанд. Имр?з теъдоди ангуштшуморе аз р?знома?ои ма?аллиро номбар кардан метавон, ки а?аллан ?афтавор мунтазам ба чоп расанд.

Таърихи пайдоиши р?знома?ои бисёртираж ба охири сол?ои 20 садаи XX, ба давраи о?ози саноатикунонии ш?равии соби? рост меояд. Ин навъ р?знома?о, ки нахуст бо ма?сади тар?иби ?ояи саноатикунон? дар корхона?ои бузург пайдо шуданд, ?амчун василаи муассири ?омеаи коргар? ва минбари хубе дар баррасию нати?агирии муассисоти илмию саноат? ва умури кишоварз? ро? ёфтанд. Бо пайрав? аз та?рибаи минта?а?ои пешсафи ш?рав? дар корхонаву муассиса?ои калонтарини То?икистон низ чопи р?знома?ои бисёртираж ба ро? монда шуд ва ин нашрия?о дар т?ли да?сола?о ?амчун дастёру ?амрози корго?у а?ли за?мати он мунтазам ба табъ мерасиданд ва бархе аз он?о берун аз муассисаи хеш низ шу?рат доштанд (?Бофанда? – Итти?одияи исте?солии матоъ?ои пахтагини ша?ри Душанбе; ??олинбоф? – Итти?одияи исте?солии ?олинбофии ?айро??ум; ?Минбари коргар? – Ф-каи кешбоф? (трикотаж)-и ?ротеппа; ?Алюминий Таджикистана? – Корхонаи алюминийи То?икистон; ?Ба ?улла?ои дониш? – Донишго?и давлатии То?икистон ва ?айра). Аз соли 2010 дар кишвар бархе аз р?знома?ои бисёртираж, ба монанди ?Ба ?улла?ои дониш? (ДМТ), ?Ом?згори ?авон? (ДДОТ) на тан?о бо афзоиш додани теъдоди чоп (аз 1 ?азор нусхаи пешин то 8–10 ?азор), балки инчунин фарохсозии доираи мавз?ъу масъала?ои инъикосшаванда, дахолати бо?уръат ба баррасию та?лили проблема?ои со?а, муносибати касб? ба газетаофар? аз ?олиби маъмули ?р?знома?ои бисёртиража? берун рафтаанд.

Р?знома пеш аз ?ама ?омии ?онун?ои ?ор? дар ?ар кишвар аст ва ?онунмандии ?омеаро э?тирому тар?иб мекунад. Аз ин р?, тиб?и ?онуни ?ум?урии То?икистон ?Дар бораи матбуоти давр? ва дигар восита?ои ахбори омма? ?ар нашрия расман дар ма?омоти андоз ва Вазорати фар?анги То?икистон сабти ном шуда, дар ча?орч?би муайяни ?онун, бо риояи принсип?ои рои?и матбуот ба фаъолият шур?ъ мекунад. ?онуни матбуот асос?ои ташкилию ?у?у?ии фаъолияти матбуоти давр? ва дигар ВАО, кафолати давлатии озодии он?оро му?аррар карда, муносибат?ои вобаста ба он?оро танзим менамояд.

Муштариёни доимии ин ё он р?знома то сол?ои 90 садаи XX бо маф?уми ?Аудиторияи ?амагон?? ифода карда мешуданд. Аввалин омил ё аломати бар?астаи фар?кунандаи ин маф?ум интихоб? гардидани р?знома?о аз с?йи хонанда ва ихтиёран харидор? шудани он?ост. Омили мазкур водор менамояд, ки р?знома?о аз таъйиноти ?р?зномаи ?амъиятию сиёс?? берун раванд ва бештар хусусияти фар?ангию тафре?ию фаро?ат? гирифта, нашри реклама ва маълумоти оммаписандро афзун кунанд. Аз ин назар му?а??и?он дар барраси?ои хеш хусусияти ВАО-и аввали садаи XXI-и То?икистонро ба се навъ таба?абанд? кардаанд: фаро?атию ти?орат? (75%), иттилоот? (5%) ва сиёс? (20%). Чунин раванд аслан та?озои бозори иттилоот? буда, барои фур?ши маводди иттилоот? ва та?кими бунёди молиявии р?знома?о мусоидат менамояд, аммо аз ?онибе барои ?омеаи ба низоми нави сиёс? гузаранда ёвару ?амдам наметавонад буд.

Майли сиёсатошноиро ?амчун падидаи худшиносии а?ли ?омеаи То?икистон, ки сол?ои охир аз худ бештар хабар меди?ад, ба мав?и навбатии р?йи кор омадани р?знома?ои ?амъиятию сиёсии ?Азия-плюс?, ?Имр?з News?, ?Миллат?, ?Фараж?, ?Озодагон?, ?Ниго??, ?Пайкон?, ??омеа?, ?СССР?, ?Пайк? (сол?ои 2006–2012) метавон рабт дод. ?афтанома?ои мазкур бо дахолати бо?уръатона ба инъикоси мушкилоти ?омеа умуман, масъала?ои та?кими давлатдории милл? аз ?умла, афкори оммаро сав? бахшида, шуури сиёсиро такон дода, мардумро аз пан?араи андешаи ?сиёсат?имоб?? берун кашида, хусусияти ?амъиятию сиёс? доштани р?знома?оро собит мекунанд.

Шакли чопи р?знома?о (формат) андоза ё меъёр?ои дар матбаа устуворгардида барои интишори матбуоти давр? мебошад. Дар та?рибаи матбаа?ои То?икистон шакл?ои чопи А-2, А-3, А-4 маъмул аст. ?а?ми чопи р?знома?о аломати матбуоти давр? аст, ки ба каму зиёд фаро гирифтани иттилоот (маълумот) дар р?зномаи муайян ишора мекунад. Дар То?икистон ?оло р?знома?о дар ?а?ми 4 ё 8 са?ифа, бо андозаи А–2 (??ум?урият?, ?Садои мардум? ва ?айра), 16 са?ифа (?Озодагон?, ?Ниго?? ва ?айра), 24, 32 са?ифа, бо андозаи А–4 (?Ом?згор?, ?Чархи гардун?), бо ороиши ранга (?То?икистон?, ?Ба ?улла?ои дониш?) чоп мешаванд. ?а?ми чопие, ки ?ар р?знома эълом медорад, метавонад вобаста ба таърихи таърихие ё та?озои бозори реклама та?йир ёбад. Чунончи, р?зномаи ?Факты и комментарии?-и соли 2009 ба ифтихори яксолагиаш як шумораашро дар ?а?ми 100 са?ифа интишор дода буд ва ё р?зномаи ?СССР?, ки маъмулан аз 16 са?ифа иборат аст, мо??ои охири соли 2011 ва ибтидои соли 2012 бо иловаи 7 са?ифаи реклама, 22-са?ифа? ба табъ расид. Аммо ?а?ми маълумоти дарбаргирифтаи р?знома тозаг? ва сифати иттилоотро ифода намекунад. Мас., ду р?зномаи 16 са?ифа? – ?Дайджест-пресс? ва ?Озодагон? аз ин назар байни ?ам тафовути бузург доранд.

Р?знома?о хушсифат ва оммав? мешаванд. Ин ду вижагии р?знома?о зо?иран тавъам намоянд ?ам, мо?иятан тафовути ?иддии р?знома?оро вобаста аз усулгаро? ва собит?адамии он?о дар самти и?рои рисолати касб? бозг? менамоянд. Р?знома?ои хушсифат дар фаъолияти э?одии худ интишори а?идаро му?аддам шумурда, бо такя ба факту далел?ои муътамад ба баррасии ботамкини р?йдоду во?еа?о даст зада, вазифаи сав? додани андеша ва ба ву?уд овардани афкори хонандагонро и?ро менамоянд. Ин навъ нашрия?о доираи ма?дудтар, аммо ом?зишдидаву интеллектуали ?амъиятро фаро мегиранд. Р?знома?ои оммав? бидуни хатти маши? пойдор ва барои ?омеаи хеш муфид, бо маводди сабуки саргармкунанда ва го?е ?ангома??ёна доираи муштариёни дар ?амъият начандон фаъолу со?ибмаълумотро мухотаб ?арор меди?анд ва маъмулан харидори зиёдтар доранд. Мас., р?знома?ои англисии ?The Times? (бо тиражи ?ариб 370 ?азор нусха), ?News of the World? (бо тиражи беш аз 4,5 млн нусха) ва то?икии ?Озодагон? (наздики 3100 нусха), ?Оила? (30 ?азор нусха).

Нигаред низ

• ?афтанома
• Матбуоти давр?
• Восита?ои ахбори омма
• Редаксияи восита?ои ахбори омма
• Хабарнигор

Адабиёт

• Саидов Ш. Инкишофи матбуоти То?икистон. Д., 1967;
• Усмонов И. К., Давронов Д. Таърихи журналистикаи то?ик. Д., 2008;
• Усмонов И. К. Журналистика. ?. 4. Д., 2011;
• ?ашни фархундаи матбуоти то?ик/мураттиб ?одиров С. Д., 2012;
• Асрор? В. М. Печать советского Таджикистана//Многонациональная советская журналистика. М., 1972;
• Ленин В. И. О печати. 2 изд. М., 1974;
• Айн? С. Таърихи ин?илоби Бухоро. Д., 1987;
• Самад В. Аз ?аъри Хазар то ав?и Зу?ал. Д., 1991;
• Шишкин Н. Э. Введение в теорию журналистики. (Учебно-методический комплекс). Тюмень, 2004;
• Корконосенко С. Г. Основы журналистики: Учебник для студентов вузов. 2-е изд., перераб. и доп. М., 2009.

Сарчашма

• Газета / ?. Шарифзода // Вичлас — Г?янда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии То?ик : [тахм. 25 ?.] / сарму?аррир Н. Амиршо?? ; 2011—2023, ?. 4). — ISBN 978-92025-08-07-4.